Eva van Florestein
In eerdere blogs hebben we al aandacht besteed aan het onderwerp nudging. Nudging gaat over het geven van een duwtje (‘nudge’ in het Engels) in de ‘goede’ richting. Er is geen eenduidige definitie van nudging, maar het komt erop neer dat de (deels) onbewuste besluitvorming van mensen wordt beïnvloed om zo tot gewenst gedrag te komen. In dit artikel wordt gekeken waarom juist de overheid aan nudging doet.
De nudgende overheid
Maximalisatie van keuzevrijheid
Het idee achter gedragsbeïnvloeding is populair geworden door de economen Richard Thaler en Cass Sunstein die in hun boek: Nudge: Improving Decisions about Health, Wealth and Happiness schrijven over nudging. Volgens de auteurs is het nodig dat overheidsinstellingen nudges geven om een maatschappij van maximalisatie van keuzevrijheid een succes te laten zijn.
De Nederlandse overheid en nudging
Sinds een paar jaar gebruikt ook de Nederlandse overheid nudging om burgers sociaal wenselijk gedrag te laten vertonen. Op deze manier treedt de overheid niet dwingend, maar wel sturend op. Een voorbeeld waarbij de overheid gebruik maakt van nudging is bij het aanvragen van een studielening bij DUO.
Vóór 2014 stond op het aanvraagformulier standaard de optie ‘maximaal’ aangevinkt. Toen deze optie werd weggehaald en studenten zelf een bedrag moesten invullen bleek dat het aantal studenten dat het maximale bedrag leende daalde van 69 naar 34 procent.
Kennisuitwisseling rondom nudging
Er wordt door de Nederlandse overheid heel wat genudged; al deze nudge-ervaringen worden met elkaar gedeeld. Zo wordt er bijvoorbeeld kennis gedeeld in het Behavioural Insights Netwerk Nederland (kennisuitwisselingsverband ministeries), het Behavioural Insights Team (bijv. Het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Infrastructuur en Milieu) of het Team Gedragsverandering (bijv. Belastingdienst en UWV).
Nudging trucs voor gedragsverandering
Het Team Gedragsverandering van de Belastingdienst heeft verschillende ‘trucs’ bedacht om de 20 procent belastingbetalers die volgens onderzoek ‘chronisch uitsteller’ is, in actie te laten komen. In een artikel van NRC worden 10 psychologische trucs die de Belastingdienst gebruikt uitgelegd, bijvoorbeeld aftellen in plaats van alleen de datum noemen: nog 30 dagen tot 1 april.
Nudging om veiligheid te verbeteren
Er zijn verschillende voorbeelden te noemen waarbij nudging voor een verbetering van veiligheid kan zorgen. Dit gaat zowel om het veiligheidsgevoel (subjectieve veiligheid) als om de daadwerkelijke (objectieve) veiligheid. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) heeft eind 2016 in het boekje Veiligheidsverleiding meer dan 50 voorbeelden gepubliceerd hoe mensen door een andere inrichting van de omgeving verleid kunnen worden tot gewenst gedrag.
Voorbeeld van nudging in Hilversum
Een voorbeeld van nudging is te vinden in het uitgaansgebied van Hilversum waar op uitgaansavonden op een metersgroot beeldscherm live beelden van cameratoezicht getoond worden. Het beeldscherm is onderdeel van een pilot en moet ervoor zorgen dat de onwetende ‘stapper’ op de hoogte is van het cameratoezicht. Het grootste deel van het uitgaanspubliek reageert positief op het beeldscherm; bij twee derde is het besef van cameratoezicht gegroeid.
Is de nudgende overheid te sturend?
Er zijn veel argumenten te geven tégen het gebruik van nudging: de overheid zegt eigenlijk dat mensen zonder hulp geen goede keuzes kunnen maken en door nudging bepaalt ze wat sociaal wenselijk gedrag is, terwijl dit een subjectief iets is.
Aan de andere kant laten wetenschappelijke resultaten zien dat zowel de overheid als de burger gebaat is bij een duwtje in de goede richting: de overheid zou wel gek zijn als ze niet aan nudging zou doen. Wat vindt u?